Sposoby ustalenia ojcostwa

Sposoby ustalenia ojcostwa

Po narodzinach dziecka trzeba dopełnić formalności mających na celu rejestrację urodzenia w Urzędzie Stanu Cywilnego. Zgłaszając urodzenie dziecka składa się m.in. oświadczenie o wyborze imienia lub imion dla dziecka.

Zgodnie z art. 60 ustawy prawo o aktach stanu cywilnego, akt urodzenia zawiera:

1) nazwisko, imię (imiona) dziecka;

2) kraj, datę i miejsce urodzenia dziecka;

3) płeć dziecka;

4) nazwiska, imiona oraz nazwiska rodowe, daty i miejsca urodzenia rodziców dziecka;

5) nazwisko i imię osoby zgłaszającej urodzenie;

6) nazwisko i imię biegłego lub tłumacza, jeżeli brał udział w czynności.

Ponieważ w akcie urodzenie trzeba wskazać rodziców dziecka, to niezbędne jest ustalenia ojcostwa.

Można wyróżnić trzy sposoby ustalenia ojcostwa:

  1. domniemanie ojcostwa,
  2. uznanie ojcostwa,
  3. sądowe ustalenie ojcostwa.

Domniemanie ojcostwa

Ustalenie ojcostwa poprzez domniemanie polega na tym, że jeśli dziecko urodzi się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia uznaje się, że ojcem dziecka jest mąż matki. Domniemania nie stosuje się, jeżeli dziecko urodziło się po upływie trzystu dni od orzeczenia separacji.

Zatem jeśli matka dziecka jest w związku małżeńskim to bez względu na to, kto jest biologicznym ojcem dziecka, w akcie urodzenia dziecka jako ojciec zostanie wpisany jej mąż.

Jeśli jednak dziecko urodzi się przed upływem trzystu dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa, ale po zawarciu przez matkę drugiego małżeństwa, domniemywa się, że ojcem dziecka jest drugi mąż. Domniemanie to nie dotyczy przypadku, gdy dziecko urodziło się w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji, na którą wyraził zgodę pierwszy mąż matki.

W celu obalenia domniemania ojcostwa konieczne jest wystąpienie z powództwem o zaprzeczenie ojcostwa.

Uznanie ojcostwa

Jeśli nie zachodzi domniemanie ojcostwa albo domniemanie zostało obalone to ustalenie ojcostwa może nastąpić przez uznanie.

Uznanie ojcostwa polega na złożeniu przez mężczyznę oświadczenia przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, że jest ojcem dziecka. Matka dziecka musi potwierdzić to oświadczenie w terminie nie dłuższym niż trzy miesiące od jego złożenia. Oświadczenie o uznaniu ojcostwa można złożyć przed urodzeniem się dziecka.

Kierownik urzędu stanu cywilnego odmówi przyjęcia oświadczeń koniecznych do uznania ojcostwa, jeżeli uznanie jest niedopuszczalne albo gdy powziął wątpliwość co do pochodzenia dziecka.

Oświadczenie o uznaniu ojcostwa można złożyć także przed sądem opiekuńczym. W razie zamieszkiwania za granicą uznanie ojcostwa może nastąpić przed polskim konsulem. Dotyczy to dziecka, którego oboje rodzice albo jedno z nich są obywatelami polskimi.

Uznanie ojcostwa nie może nastąpić po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności.

Jeśli rodzice dziecka nie są w związku małżeńskim i nie zachodzi domniemanie ojcostwa to najłatwiejszym ze sposobów ustalania ojcostwa jest złożenie przez mężczyznę, który jest ojcem dziecka oświadczenia przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego.

Sądowe ustalenie ojcostwa

Jeśli nie zachodzi domniemanie ojcostwa, ani ojciec dziecka nie złoży oświadczenia o uznaniu ojcostwa, bądź matka dziecka nie potwierdzi tego oświadczenia to jedynym rozwiązaniem jest wystąpienie do sądu z powództwem o ustalenie ojcostwa.

Sądowego ustalenia ojcostwa mogą żądać dziecko, jego matka oraz domniemany ojciec dziecka.

Po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności, matka ani domniemany ojciec nie mogą wytoczyć powództwa o ustalenie ojcostwa. Z takim powództwem może wystąpić jedynie pełnoletnie dziecko albo prokurator.

Jeżeli dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności, matka oraz domniemany ojciec mogą wytoczyć powództwo o ustalenie ojcostwa do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność.

Dziecko albo matka wytacza powództwo o ustalenie ojcostwa przeciwko domniemanemu ojcu, a gdy ten nie żyje – przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy.

Domniemany ojciec dziecka wytacza powództwo o ustalenie ojcostwa przeciwko dziecku i matce. Jeżeli matka dziecka nie żyje, powództwo wytacza się przeciwko dziecku, a jeżeli dziecko nie żyje – przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy.

W razie śmierci dziecka, które wytoczyło powództwo, ustalenia ojcostwa mogą dochodzić jego zstępni.

Zgodnie z artykułem 85 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. kodeks rodzinny i opiekuńczy przewidziano domniemanie ojcostwa pozamałżeńskiego. Domniemanie to polega na tym, że uznaje się, iż ojcem dziecka jest ten, kto obcował z matką dziecka nie dawniej niż w trzechsetnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem się dziecka (okres koncepcyjny), albo ten, kto był dawcą komórki rozrodczej w przypadku dziecka urodzonego w wyniku dawstwa partnerskiego w procedurze medycznie wspomaganej prokreacji.

Okoliczność, że matka w tym okresie obcowała także z innym mężczyzną, może być podstawą do obalenia domniemania tylko wtedy, gdy z okoliczności wynika, że ojcostwo innego mężczyzny jest bardziej prawdopodobne.

Zatem matka dziecka występując z powództwem o ustalenie ojcostwa w pierwszej kolejności powinna wykazywać, że w okresie koncepcyjnym, obcowała ze wskazanym mężczyzną.

Wytoczenie powództwa przez prokuratora

Jeśli wymaga tego dobro dziecka lub ochrona interesu społecznego powództwo o ustalenie ojcostwa może wytoczyć prokurator.

Jeżeli dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności, prokurator może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa oraz ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność. Wytoczenie przez prokuratora powództwa o zaprzeczenie ojcostwa oraz ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa nie jest dopuszczalne, jeżeli dziecko zmarło po osiągnięciu pełnoletności.

Na prawach przysługujących prokuratorowi, zarówno Rzecznik Praw Obywatelskich, jak i Rzecznik Praw Dziecka mogą żądać wszczęcia postępowania o ustalenie ojcostwa oraz wziąć udział w toczącym się już postępowaniu.


Niniejszy artykuł jest ogólnym omówieniem tematu. Każda sprawa jest wielowątkowa i wymaga dokładnej analizy. W związku z powyższym zachęcam do skorzystania z pomocy adwokata.


Zapraszam do zapoznania się z innymi zagadnieniami z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego.