Rodzaje testamentów

Rodzaje testamentów

Sporządzić testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych, czyli osoba pełnoletnia, która nie została ubezwłasnowolniona częściowo ani całkowicie.

Testament może być sporządzony jedynie w formie przewidzianej w ustawie. Testament sporządzony z naruszeniem przepisów jest nieważny.

W Kodeksie Cywilnym wyróżniono następujące rodzaje testamentów:

1. testamenty zwykłe

• własnoręczny,
• notarialny,
• allograficzny,

2. testamenty szczególne

• ustny,
• podróżny,
• wojskowy.

Testamenty zwykłe

Testament własnoręczny

Testament własnoręczny jest najczęstszą i najłatwiejszą formą testamentu. Nie wymaga świadków, ani nakładów finansowych jak np. testament notarialny.

Testament własnoręczny musi być w całości napisany pismem ręcznym, podpisany przez spadkodawcę i opatrzony datą.

Podpis powinien znajdować się pod treścią rozporządzenia majątkiem. Podanie w treści testamenty imienia i nazwiska nie spełnia wymogu podpisu.

Brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu własnoręcznego, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów. Zatem sporządzając testament pamiętajmy o opatrzeniu go datą, aby wykluczyć wątpliwości co do treści czy wzajemnego stosunku testamentów oraz zarzuty o nieważności testamentu.

W treści testamentu należy wskazać osobę lub osoby, które powołuje się do dziedziczenia i określić ich udział w spadku (np. za pomocą ułamka).

Testament notarialny

Testament może być sporządzony w formie aktu notarialnego. W tym celu należy umówić się na spotkanie z notariuszem.

Notariusz odmówi dokonania czynności notarialnej, jeżeli poweźmie wątpliwość, czy strona czynności notarialnej ma zdolność do czynności prawnych.

Testament w formie notarialnej musi spełniać wiele wymogów formalnych przewidzianych w ustawie Prawo o notariacie. Oryginał aktu notarialnego przechowywany jest w Kancelarii Notarialnej a po upływie 10 lat od sporządzenia lub z chwilą zaprzestania prowadzenia działalności przez notariusza, przekazywany jest do archiwum ksiąg wieczystych właściwego sądu rejonowego.

Na wniosek testatora notariusz dokonuje wpisu testamentu do Notarialnego Rejestru Testamentów. Rejestr ten istnieje od 5 października 2011 r. Rejestr nie zawiera informacji o treści testamenty a jedynie informację, że dana osoba sporządziła testament albo testamenty i do której Kancelarii Notarialnej należy się zwrócić o wydanie odpisu testamentu.

W testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca może zawrzeć zapis windykacyjny. Zapis windykacyjny polega na tym, że spadkobierca może zdecydować, że konkretną rzecz nabędzie wskazana osoba. Osoba ta nabywa przedmiot  zapisu w chwili otwarcia spadku, czyli w chwili śmierci spadkodawcy. Więcej o zapisie windykacyjnym w osobnym artykule.

Testament allograficzny

Testament może być sporządzony w ten sposób, że spadkodawca oświadczy ustnie swoją wolę wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego oraz w obecności dwóch świadków.

Oświadczenie spadkodawcy co do rozporządzenia majątkiem na wypadek śmierci spisuje się w protokole. Protokół należy odczytać spadkodawcy w obecności świadków. Ponadto protokół powinien zawierać datę jego sporządzenia oraz powinien być podpisany przez spadkodawcę, osobę wobec której wola została oświadczona oraz przez świadków.

Jeżeli spadkodawca nie może podpisać protokołu, to należy w jego treści wskazać przyczynę braku podpisu.

Testamentu w tej formie nie mogą sporządzić osoby głuche lub nieme.

Testamenty szczególne

Testament ustny

Testament w formie ustnej może być sporządzony tylko w wyjątkowych sytuacjach tj. jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli w skutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub znacznie utrudnione.

Sporządzenie testament w tej formie polega na ustnym oświadczeniu ostatniej woli przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków.

Treść testamentu ustnego może być stwierdzona w taki sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia. Pismo musi zawierać datę i miejsca oświadczenia oraz datę i miejsca sporządzenia pisma. Pismo musi być podpisane przez spadkodawcę i dwóch świadków albo wszystkich świadków.

Jeżeli treść testamentu nie zostanie stwierdzona pismem, może być stwierdzona przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem w ciągu 6 miesięcy od otwarcia spadku, czyli od śmierci spadkodawcy. Jeśli przesłuchanie jednego ze świadków jest niemożliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może stwierdzić treść testamentu na podstawie zgodnych zeznań dwóch świadków.

Testament podróżny

Jeżeli zajdzie potrzeba sporządzenia testamentu podczas podróży, można oświadczyć swoją wolę na polskim statku morskim lub powietrznym przez dowódcą statku lub jego zastępcą oraz w obecności dwóch świadków.

Dowódca statku lub jego zastępca spisuje wolę spadkodawcy, podając datę jej spisania i pismo to w obecności świadków odczytuje spadkodawcy. Następnie pismo musi być podpisane przez spadkodawcę, świadków oraz dowódcę statku lub jego zastępcę.

Jeżeli spadkodawca nie może podpisać pisma, to należy w jego treści wskazać przyczynę braku podpisu.

Gdyby zachowanie takiej formy testament było niemożliwe, można sporządzić testament ustny.

Testament wojskowy

Testament wojskowy może być sporządzony tylko w czasie mobilizacji lub wojny albo przebywania w niewoli.

Testament wojskowy może być sporządzony przez żołnierzy Sił Zbrojnych pełniących czynną służbę wojskową, pracowników cywilnych zatrudnionych w Siłach Zbrojnych oraz przez osoby cywilne towarzyszące Siłom Zbrojnym, a mianowicie: członków personelu stowarzyszenia „Polski Czerwony Krzyż” i innych stowarzyszeń udzielających pomocy wojskowej służbie zdrowia, osoby wykonujące czynności duszpasterskie w Siłach Zbrojnych, członków służb pomocniczych i inne osoby wykonujące świadczenia osobiste na rzecz Sił Zbrojnych, jak również przez inne osoby cywilne, jeżeli znajdują się na obszarze będącym pod wyłącznym zarządem organów wojskowych albo na jednostce pływającej Marynarki Wojennej lub na statku powietrznym należącym do Sił Zbrojnych.

Testament wojskowy może być sporządzony według jednej z następujących form:

• spadkodawca oświadcza swą ostatnią wolę ustnie sędziemu wojskowemu, który spisuje ją w protokole z podaniem miejsca i daty jego sporządzenia, odczytuje protokół spadkodawcy i sporządza o tym wzmiankę; następnie protokół podpisują spadkodawca i sędzia, a jeżeli spadkodawca nie może się podpisać, sędzia wojskowy powinien zamieścić w protokole uwagę wyjaśniającą powód braku podpisu spadkodawcy;
• spadkodawca oświadcza swą ostatnią wolę ustnie w obecności dwóch świadków jednocześnie obecnych, z których jeden spisuje wolę spadkodawcy, podając miejsce i datę jej spisania, a następnie tak sporządzony testament podpisują spadkodawca i dwaj świadkowie;
• jeżeli spadkodawca nie może się podpisać, oświadcza ustnie swą ostatnią wolę w obecności trzech świadków jednocześnie obecnych, z których jeden spisuje wolę spadkodawcy podając miejsce i datę jej spisania wraz z wyjaśnieniem powodu braku podpisu spadkodawcy; tak sporządzony testament po odczytaniu go spadkodawcy i dokonaniu o tym wzmianki podpisują wszyscy trzej świadkowie.

W razie obawy rychłej śmierci spadkodawcy wskutek odniesionych ran lub choroby albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie formy testamentu określonej powyżej jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, testament wojskowy może być sporządzony również w tej formie, że spadkodawca oświadcza swą ostatnią wolę ustnie wobec dwóch świadków, choćby niejednocześnie obecnych. Stwierdzenie treści tak sporządzonego testamentu może nastąpić w taki sposób jak stwierdzenie treści testamentu ustnego.

Należy pamiętać, że testament szczególny traci moc z upływem sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu. Bieg terminu ulega zawieszeniu przez czas, w ciągu którego spadkodawca nie ma możności sporządzenia testamentu zwykłego.

Niniejszy artykuł jest ogólnym omówieniem tematu. Każda sprawa jest wielowątkowo i wymaga dokładnej analizy. W związku z powyższym zachęcam do skorzystania z usług profesjonalnego pełnomocnika.

Zapraszam do zapoznania się z innymi zagadnieniami z zakresu prawa spadkowego.